Gdy nadmierne pocenie staje się uciążliwe
06. stycznia 2023 - w kategorii Opublikowano 06. stycznia 2023
Pocenie się to bardzo niezbędna funkcja organizmu. Bez niej przegrzewalibyśmy się zdecydowanie za szybko i nie mielibyśmy zdrowej flory skórnej, która chroni nas przed bakteriami. Zdaża się jednak, że organizm produkuje więcej potu, niż jest to konieczne, i może to się stać wręcz uciążliwe. Mamy wtedy do czynienia z tak zwanym nadmiernym poceniem lub poceniem patologicznym. Jeśli zjawisko to występuje głównie w nocy, nazywane jest nocnymi potami. Nierzadko zdarza się, że osoby cierpiące na tę dolegliwość budzą się w środku nocy i muszą zmieniać piżamę i pościel, zanim będą mogły dalej spać. Nocne poty mogą być oznaką poważnej choroby, ale najczęściej ich przyczyny są niegroźne dla naszego zdrowia. O przyczynach i sposobach na nadmierne pocenie się przeczytasz poniżej.
Regulacja temperatury ciała i zapach potu
Najbardziej zauważalną funkcją pocenia się jest termoregulacja naszego organizmu. Gdy tylko się rozgrzejemy, zaczynamy się pocić. Nie ma znaczenia czy jest to spowodowane aktywnością fizyczną czy temperaturą otoczenia. Dzięki wydalaniu płynów przez ekrynowe gruczoły potowe temperatura naszego ciała utrzymuje się na stałym poziomie około 37 °C. Jest to możliwe dzięki chłodzeniu ewaporacyjnemu: gdy woda wysycha, zmienia stan skupienia z ciekłego na gazowy, w wyniku czego powstaje chłód.
Nasz pot składa się w ponad 99% z wody i tylko w bardzo małej ilości z soli, różnych kwasów, mocznika, elektrolitów oraz cukru. Świeży pot jest całkowicie bezwonny. Dopiero gdy pot zostanie rozłożony przez bakterie, które wchodzą w skład naturalnej flory skóry, powstaje kwas masłowy i mrówkowy, i co za tym idzie, również typowy zapach potu. Średnia ilość potu, jaką wytwarza człowiek, może być bardzo różna i waha się od 0,5 do nawet 6 litrów dziennie.
Niewidoczne pocenie się
Drugą istotną funkcją pocenia się ciała jest nawilżanie skóry i budowanie swoistej ochrony przeciwbakteryjnej. Dzieje się tak dzięki niewidocznemu poceniu się. Nasz organizm wydziela znikome ilości potu nawet, gdy tego nie zauważamy gołym okiem. Dzieje się to poprzez dyfuzję skórną bez udziału gruczołów potowych. Duża część niewidocznego dla oka potu skórnego odparowuje, niewielka część pozostaje, nawilża skórę i służy do obrony przed bakteriami. Utrata wody przez powietrze, którym oddychamy, jest również zaliczana do niewidocznego pocenia się. Poprzez niewidoczne pocenie się tracimy od 0,4 do 1 litra wody dziennie.
Efekt pocenia się
Oprócz gruczołów potowych ekrynowych na ciele człowieka występują gruczoły potowe apokrynowe. O ile gruczoły potowe ekrynowe rozmieszczone są na całej powierzchni skóry (oprócz warg i żołądzi), o tyle gruczoły potowe apokrynowe występują tylko w połączeniu z owłosieniem pach, okolic narządów płciowych i sutków. Uaktywniają się one wraz z ekrynowymi gruczołami potowymi podczas pocenia emocjonalnego i wydzielają m.in. zapachy sygnałowe, których dokładna funkcja nie została do końca zbadana. Pocenie emocjonalne nie służy regulacji temperatury, występuje podczas stresu lub podniecenia seksualnego. Przyjmuje się, że zapachy sygnałowe apokrynowych gruczołów potowych służą komunikacji niewerbalnej.
Przyczyny nocnego pocenia się
Nadmierne pocenie się podczas przeziębienia lub grypy jest zupełnie normalne i zanika wraz z symptomami chorobowymi. Nocne poty mogą również wystąpić po intensywnym spożyciu alkoholu oraz po mocno lub ostro przyprawionych posiłkach. U wielu kobiet nocne poty pojawiają się ponadto w czasie ciąży lub menopauzy. W niektórych przypadkach za pocenie się nocne odpowiedzialny jest klimat snu: zbyt wysoka temperatura, zbyt ciepłe ubranie lub piżama, za gruba kołdra. Szczególnie w okresie letnim wystarczy lekka piżama i cienka letnia kołdra. Nieważne, czy lato, czy zima: Pościel powinna być zawsze wykonana z oddychających tkanin, takich jak bawełna.
Inaczej jest w przypadku pocenia nocnego wywołanego przez leki, na przykład jako efekt uboczny leków przeciwdepresyjnych, beta-blokerów, leków przeciwgorączkowych czy preparatów hormonalnych. W razie potrzeby lekarz może przepisać alternatywę o mniejszej liczbie działań niepożądanych. Nocne poty będące wynikiem obciążeń psychicznych, takich jak lęk czy stres, również mogą być leczone przez specjalistę. Przyczyną nocnego pocenia się mogą być ponadto HIV, gruźlica lub zapalenie wątroby typu C oraz niektóre nowotwory. Dlatego nawet jeśli uważasz, że znalazłeś/aś przyczynę swojego pocenia się, skonsultuj się z lekarzem.
Nadmierne pocenie również w ciągu dnia
Jeżeli pocenie nie ogranicza się do nocy, może to być oznaką występowania nadpotliwości. Nadpotliwość to termin określający wzmożone pocenie się, które wykracza daleko ponad normalną regulację temperatury. Osoby, które stwierdzą u siebie nadpotliwość, powinny skonsultować się z lekarzem. W przypadkach ciężkiej nadpotliwości ludzie nie mogą nawet naciskać klamek od drzwi lub otwierać plastikowych zapięć, ponieważ ich ręce są zbyt spocone.
Nadpotliwość może być ograniczona do poszczególnych części ciała, takich jak pachy, dłonie lub stopy, ale może również dotyczyć całego ciała. Około 1 do 3 % Europejczyków cierpi na nadpotliwość pierwotną, która pojawia się w określonych sytuacjach – na przykład podczas niepokoju, bólu lub stresu. Z kolei nadpotliwość wtórna jest wynikiem innego schorzenia. Podobnie jak w przypadku nocnych potów, może być spowodowana zmianami hormonalnymi, chorobami metabolicznymi i nowotworowymi, chorobami zakaźnymi lub przyczynami psychologicznymi. Jeśli podejrzewasz, że masz nadpotliwość, powinieneś/powinnaś zgłosić się do lekarza.
Leczenie nadpotliwości jest tak różnorodne, jak jej możliwe przyczyny. W wielu przypadkach ulgę może przynieść stosowanie antyperspirantu. Dezodoranty z chlorkiem glinu zamykają pory potowe, ale nie u każdego się sprawdzają. Produkcja potu może być również sparaliżowana przy pomocy niektórych leków. Jonoforeza to wielokrotne stosowanie słabego prądu stałego w celu zatrzymania produkcji potu. Jeśli żaden z tych zabiegów nie zadziała, pozostaje możliwość leczenia nadpotliwości za pomocą zabiegu chirurgicznego. W szczególnie uporczywych przypadkach żadna z tych terapii nie zapewni jednak całkowitego wyleczenia. Ciężkie przypadki mogą jedynie zmniejszyć swoją nadpotliwość i muszą się po prostu nauczyć z nią żyć.
Domowe sposoby na nadmierne pocenie się
Nocne poty lub nadpotliwość nie zawsze występują w takim stopniu, że osoby nimi dotknięte chcą od razu być leczone silnymi lekami lub operacyjnie. Jeśli upewniłeś/aś się, że twoja piżama i kołdra nie są zbyt grube oraz że są wystarczająco przewiewne i że masz dobry klimat do spania, możesz spróbować szałwii. Szałwia jest stosowana jako roślina lecznicza od wczesnego średniowiecza i powoduje skurcz gruczołów potowych. To powinno przynajmniej zmniejszyć produkcję potu. Szałwia może być spożywana np. w postaci herbaty lub w formie tabletek.
Unikanie kawy, alkoholu i mocno przyprawionych potraw również może przyczynić się do zmniejszenia produkcji potu. Założenie, że mniej się pocisz, jeśli przyjmujesz mniej płynów, jest z kolei błędne. Zwłaszcza patologiczne przewlekłe pocenie się nie ma nic wspólnego z równowagą płynów. W rzeczywistości spożywanie odpowiedniej ilości płynów, najlepiej tylko wody, ma ogromne znaczenie dla wyrównania utraty płynów spowodowanej poceniem się. Zdrowe osoby dorosłe mogą polegać na swoim poczuciu pragnienia. Jednocześnie należy pamiętać o tym, że zalecana ilość płynów to min. 2 litry dziennie.
